Η πρόσφατη δικαστική απόφαση και η απαλλαγή διαχειριστή κόμβου εξόδου Tor, είναι ίσως μια καλή αφορμή να ανοίξουμε το ζήτημα της λειτουργίας κόμβων Tor στον ελλαδικό χώρο.
Το Tor είναι ένα project που παράγει λογισμικό ανοικτού κώδικα το οποίο προσφέρει ένα καλό επίπεδο ανωνυμίας στο διαδίκτυο. Σε ένα διαδίκτυο όπου ο έλεγχος, η λογοκρισία και η παρακολούθηση τείνουν να γίνουν καθεστώς, η ανώνυμη πλοήγηση είναι ένα πολύτιμο αγαθό για πολλές διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, συχνά με διαφορετικά συμφέροντα.
Πριν αναλύσουμε ποιά είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή στον ελλαδικό χώρο και τι μπορούμε να κάνουμε για να την βελτιώσουμε, ας αναφερθούμε στους λόγους για τους οποίους αξίζει να βοηθήσουμε το δίκτυο του Tor.
Για ποιό λόγο να βοηθήσουμε το δίκτυο του Tor;
Το Tor χρησιμοποιείται κατά κόρον από χρήστες που βρίσκονται σε κράτη με απολυταρχικά καθεστώτα που έχουν επιβάλλει περιορισμούς στο δίκτυο της εκάστοτε χώρας, εμποδίζοντας την πρόσβαση σε συγκεκριμένoυς διαδικτυακούς προορισμούς. Στις χώρες αυτές συγκαταλέγονται η Κίνα, το Ιράν, η Συρία, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και πολλές άλλες. Πρόσφατα, τον Μάρτιο του 2014, η τουρκική κυβέρνηση δεν δίστασε να μπλοκάρει σε όλη την χώρα την πρόσβαση προς το twitter.com, αργότερα και προς το youtube.com, προς τους DNS servers της google, ακόμα και προς το torproject.org. Τα παραδείγματα δικτυακής λογοκρισίας είναι υπερβολικά πολλά για να χωρέσουν σε ένα άρθρο, ενώ η κατάσταση συνεχώς μεταβάλλεται, δυστυχώς προς το χειρότερο.
Από την άλλη, τα “πολιτισμένα και δημοκρατικά” κράτη της Δύσης δεν πάνε πίσω. Στην Αγγλία έχουν επιβληθεί ακραίοι δικτυακοί περιορισμοί για πειρατικό ή πορνογραφικό περιεχόμενο, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα, έχει γίνει απόπειρα (επιτυχημένη ή μη) να μπλοκαριστεί η πρόσβαση σε ιστότοπους με πειρατικό περιεχόμενο, με αιχμή το φημισμένο thepiratebay.org. Τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, οι διάφοροι κατασταλτικοί/δικαστικοί αποκλεισμοί, συνήθως συνοδεύονται από τους αντίστοιχους – ολοένα και περισσότερο περιοριστικούς – νόμους. Μέσω της εγκαθίδρυσης τεχνικών μεθόδων λογοκρισίας του διαδικτύου που επιβάλλουν οι εκστρατείες που – εκ πρώτης όψης – έχουν στόχο την πειρατεία ή κοινωνικώς μη αποδεκτό περιεχόμενο όπως η παιδική πορνογραφία, στην πραγματικότητα φέρνουν όλοένα και πιο κοντά την περιστολή των ψηφιακών ελευθεριών που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην φίμωση των φωνών που δεν είναι αρεστές στο τάδε ή το δείνα καθεστώς εξουσίας.
Κι αν το ένα σκέλος του προβλήματος είναι ο αποκλεισμός της πρόσβασης σε συγκεκριμένους προορισμούς, το άλλο σκέλος -εξίσου σημαντικό- είναι το γενικευμένο καθεστώς παρακολούθησης στο Διαδίκτυο. Οι αποκαλύψεις του πρώην τεχνικού της NSA Edward Snowden, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα από το καλοκαίρι του 2013, μπορεί κατά βάση να μιλάνε για τα “κατορθώματα” της αμερικανικής NSA και της αγγλικής GCHQ, όμως ουσιαστικά θέτουν τον πύχη του προβλήματος. Η παρακολούθηση δεν είναι ούτε αμερικανικό ούτε αγγλικό φαινόμενο. Καθεστώς παρακολούθησης έχουμε και στην Ινδία, την Γερμανία, την Γαλλία, την Ελλάδα, τη Ρωσία, και άλλες χώρες. Στην πραγματικότητα είναι ένα παγκόσμιο, πανανθρώπινο, κοινωνικό πρόβλημα, που σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη και την κατεύθυνση χρήσης των νέων τεχνολογιών. Η παρακολούθηση είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για τον κοινωνικό έλεγχο, συμβάλλοντας περισσότερο στην εμπέδωση ενός αισθήματος φόβου και καχυποψίας ανάμεσα στους υπηκόους, παρά στην αποτροπή κοινών “εγκλημάτων”, όπως είθισται να λέγεται.
Στο παραπάνω πλαίσιο, το Tor και κάθε εργαλείο για την ανώνυμη και ασφαλή χρήση του διαδικτύου, καθίσταται αναγκαίο σε κάθε χρήστη. Πλέον το Tor δεν είναι αναγκαίο μόνο σε δημοσιογράφους, σε πολίτες ολοκληρωτικών κρατών, σε στρατιωτικούς και σε ακτιβιστές. Το Tor είναι χρήσιμο ακόμα και σε αυτούς που δεν θέλουν οι εταιρίες να παρακολουθούν την δραστηριότητά τους στο διαδίκτυο, σε αυτούς που θέλουν να προστατέψουν τις καταναλωτικές τους συνήθειες από τις εταιρίες marketing και διαφήμισης. Η ανώνυμη και ασφαλής πλοήγηση στο διαδίκτυο συνδέεται άμεσα με την ελεύθερη έκφραση και την ιδιωτικότητα των κοινωνικών κομματών. Αν οι κοινωνίες δεν αλλάξουν δραστικά τον τρόπο χρήσης των νέων τεχνολογιών, αν δεν γίνουν δραστικές αλλαγές στο τρόπο που δομείται το Διαδίκτυο και οι ψηφιακές επικοινωνίες, το Tor θα είναι το λιγότερο που θα χρειαστεί ο καθένας για αξιοπρεπείς και ελεύθερες ψηφιακές επικοινωνίες.
Συχνά οι επικριτές του Tor και των εργαλείων ανωνυμίας γενικότερα προβάλλουν το επιχείρημα ότι τέτοια εργαλεία χρησιμοποιούνται από εγκληματίες για ξέπλυμα χρήματος, κακόβουλες επιθέσεις, παιδική πορνογραφιά κλπ. Αρχικά πρέπει να γίνει κατανοητό και αποδεκτό, ότι η εγκληματικότητα είναι ένα φαινόμενο κοινωνικό και δεν οφείλεται στο εκάστοτε (τεχνολογικό) εργαλείο. Μια δημόσια διαθέσιμη τεχνολογία, όπως για παράδειγμα το Tor ή το μαχαίρι, είναι αναμενόμενο ότι θα χρησιμοποιηθεί για καλό ή για κακό, ανάλογα με τις προθέσεις του χρήστη.
Καταργώντας ή μη υποστηρίζοντας το Tor δεν καταπολεμάμε τις κοινωνικές παθογένειες ή την εγκληματικότητα. Δανειζόμενοι αυτό που έχουν πει πολλάκις οι Roger Dingledine και Jacob Appelbaum σε παρουσιάσεις (http://youtu.be/CJNxbpbHA-I?t=5m43s) του Tor Project : Το παιδί που είναι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης και παιδικής πορνογραφίας δεν πρόκειται να γλιτώσει αν αύριο καταργούσαμε το Tor. Το παιδί και η οικογένεια στη Κίνα, το Ιράν, ή τη Συρία όμως, αυξάνει πολύ τις πιθανότητες να γλιτώσει τη βία παρακάμπτοντας τους περιορισμούς στην επικοινωνία του.
Με άλλα λόγια, οι “κακοί” έχουν στη διάθεσή τους πολύ περισσότερους πόρους, μεθόδους και εργαλεία από ό,τι έχουν οι “καλοί”. Οι “κακοί” θα βρουν ούτως ή αλλως τον τρόπο να πράξουν κάτι εγκληματικό, όπως άλλωστε συμβαίνει πολύ πριν συλλάβουμε την ιδέα του Tor. Αντίθετα οι “καλοί” έχουμε παντα πολύ λιγότερα μέσα στη διάθεσή μας, όταν χρειαστεί να προφυλάξουμε την ανωνυμία μας, την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια στις επικοινωνίες μας.
Ποιά είναι η κατάσταση του Tor στην Ελλάδα σήμερα;
Χρησιμοποιώντας το compass.torproject.org, (βάζοντας “Greece” στο πεδίο Country και “-1” στο Number of Results) λαμβάνουμε μια λίστα με όλους τους εν ενεργεία κόμβους στην Ελλάδα.
Η λίστα είναι ταξινομημένη με βάση ένα κριτήριο που λέγεται Consensus Weight. Το Consensus Weight, είναι μια μετρική που αποδίδεται σε όλους του κόμβους του δικτύου, εξαρτάται από χαρακτηριστικά του κόμβου όπως το προσφερόμενο bandwidth και το uptime (χρόνος λειτουργίας) και επηρεάζει την πιθανότητα ένας χρήστης του Tor να χρησιμοποιήσει τον συγκεκριμένο κόμβο.
Από τους 20+ κόμβους στη λίστα (Μάιος 2014) μόνο οι πρώτοι 11 συμβάλλουν ουσιαστικά στο δίκτυο του Tor, δηλαδή οι μισοί. Αυτό συμβαίνει καθώς -όπως προαναφέραμε- υπάρχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά για έναν κόμβο: το προσφερόμενο bandwidth (εύρος ζώνης) και το uptime, δηλαδή ο χρόνος που παραμένει ενεργός ο κόμβος αυτός. Είναι αναμενόμενο ότι περισσότερο bandwidth κάνει τον κόμβο πιο “γρήγορο” και μπορεί να εξυπηρετεί περισσότερους χρήστες Tor. Οι απαιτήσεις bandwidth για το δίκτυο του Tor αυξάνουν τόσο λόγω της γενικότερης ανάπτυξης των ευρυζωνικών υπηρεσιών (το “πιο γρήγορο internet”) όσο και λόγω της αύξησης του αριθμού των χρηστών του Tor παγκοσμίως μιας και σε όλο και περισσότερες χώρες υπάρχουν θέματα παρακολούθησης και λογοκρισίας. Το uptime είναι στην ουσία ένας δείκτης σταθερότητας για τον συγκεκριμένο κόμβο. Το δίκτυο του Tor -και κάθε δίκτυο- είναι προφανώς υγιέστερο όσο έχει σταθερούς κόμβους, και όχι κόμβους που ανοιγοκλείνουν, πχ κλείνουμε τον κόμβο το βράδυ όταν πάμε για ύπνο. 🙂
Παρόλο λοιπόν που θα πρέπει να αναγνωρίζουμε τις καλές(?) προθέσεις αυτών που έστησαν του κόμβους που βρίσκονται χαμηλά στη λίστα, δυστυχώς θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι κόμβοι αυτοί δεν βοηθούν πρακτικά το δίκτυο, καθώς έχουν πολύ χαμηλό bandwidth (το Tor Project έχει θέσει ένα κάτω όριο στα 100KB/s) και αρκετοί από αυτούς και μικρό uptime. Θα ακολουθήσει επόμενο άθρο για το πώς μπορούν τέτοιοι κόμβοι να βοηθήσουν το Tor με το να γίνουν Tor Bridges.
Επιστρέφουμε λοιπόν στους πρώτους 11. Εδώ τα στατιστικά για το bandwidth και το uptime είναι μια χαρά. Παρατηρείται όμως ότι 11 αυτοί βρίσκονται στο ίδιο Autonomous System (σύνολο δικτύων υπό τον έλεγχο μιας οντότητας, συνήθως Internet Service Provider), αυτό του GRNET. Πράγματι με εξαίρεση τον κόμβο AuebTor, που βρίσκεται στην ΑΣΟΕΕ, όλοι οι άλλοι κόμβοι φαίνεται να βρίσκονται στην υπηρεσία cloud του GRNET, ~okeanos.
Ποικιλία στους κόμβους Tor
Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό για την υγεία του Tor Network είναι η ποικιλία/πολυμορφία (diversity) των κόμβων. Το δίκτυο του Tor βασίζεται στην εθελοντική λειτουργία κόμβων, δεν υπάρχει κάποια κεντρική διαδικασία εγγραφής. Αυτό σημαίνει ότι και κάποιος κακόβουλος μπορεί να στήσει κόμβους Tor με σκοπό να διεξαγει επιθέσεις απο-ανωνυμοποίησης των χρηστών του Tor. Τέτοιες επιθέσεις δεν είναι υποθετικές, αλλά απόλυτα πραγματικές και επαληθεύσιμες. Για την ακρίβεια, χάρη στον Edward Snowden, γνωρίζουμε ότι η NSA είχε λειτουργήσει για μικρό χρονικό διάστημα γύρω στους 10 κόμβους Tor . Ένας αντίπαλος ο οποίoς λειτουργεί μεγάλο ποσοστό κόμβων στο δίκτυο του Tor, αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας των επιθέσεων ενάντια στους χρήστες. Η μόνη άμυνα που έχουμε απέναντι σε κάτι τέτοιο είναι η ποικιλία (diversity) των κόμβων.
Θέλουμε δηλαδή να έχουμε κόμβους Tor, σε πολλές και διαφορετικές χώρες, σε πολλά και διαφορετικά δίκτυα, Autonomous Systems, Internet Service Providers αλλά και Datacenters. Θέλουμε ποικιλία ακόμα και στους διαχειριστές των κόμβων αυτών.
Έτσι λοιπόν, χρειάζεται να αυξήσουμε τον αριθμό των κόμβων που λειτουργούν στην Ελλάδα, για να βοηθήσουμε το παγκόσμιο δίκτυο του Tor και τους χρήστες ανά τον κόσμο που τόσο το έχουν ανάγκη. Στην Ελλάδα χρειαζόμαστε περισσότερους, γρήγορους, και σταθερούς κόμβους, οι οποίοι ταυτόχρονα δεν θα βρίσκονται στο ίδιο δίκτυο/χώρο/υπηρεσία, πχ ~okeanos στο GRNET.
Εν κατακλείδι
το Tor έχει αποδειχτεί ένα σημαντικό εργαλείο για πολλές κοινωνικές ομάδες, με διαφορετικά ενδιαφέροντα ή συμφέροντα. Το Tor δυναμώνει την ελεύθερη έκφραση και την ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο. Η κατάσταση του δικτύου Tor στον ελλαδικό χώρο δεν είναι μεν άσχημη αλλά σίγουρα είναι στο χέρι μας να κάνουμε πολλά πράγματα για να την βελτιώσουμε. Συνεισφέροντας στο δίκτυο του Tor, βοηθάμε ανθρώπους σε άλλες γωνιές του πλανήτη που το έχουν ανάγκη και πιθανόν ποτέ δε θα γνωρίσουμε. Κατά προέκταση βοηθάμε τους ίδιους τους εαυτούς μας συμβάλλοντας σε ένα διαδίκτυο με λιγότερη παρακολούθηση και λογοκρισία.
Στο 2ο μέρος του άρθρου (που θα ακολουθήσει σύντομα) διαβάστε πώς μπορείτε να στήσετε και εσείς ένα Tor node (κόμβο) ή ένα Tor bridge.